Een circadiaans verlichtingsontwerp: het belang van wat u niet ziet

Intrinsically photosensitive retinal ganglion cells

Deze lichtreceptoren, ook wel ipRGC’s genoemd, bevatten het fotopigment melanopsine en staan via de oogzenuw in verbinding met de nucleus suprachiasmaticus. Dit is het deel van de hersenen waar onze biologische klok zich bevindt. Licht staat via de oogzenuw rechtstreeks in verbinding met onze biologische klok en speelt een cruciale rol in de regulatie van ons slaap-waak ritme, hierdoor zijn we op de juiste momenten van de dag actief of in slaap.

Mensen zijn van nature dagdieren. Zonder blootstelling aan licht in de ochtend zou 85% van de bevolking steeds later naar bed gaan en later opstaan. Dit gevolg noemen we ‘sociale jetlag’, we gaan achterlopen op de omgevingstijd omdat de productie van onze hormonen en lichaamsprocessen verstoord raken.

Blootstelling aan licht met een voldoende hoog aandeel aan korte golflengtes, het gekende ‘blauwe licht’, is het belangrijkste mechanisme om onze biologische klok terug te synchroniseren met de omgevingstijd. In onze huidige maatschappij zitten we vaak binnen in ruimtes die misschien voldoende verlicht zijn om een visuele taak uit te voeren maar voor ons biologisch functioneren is de meeste verlichting ruim onvoldoende, men spreekt dan van een biologische duisternis.

De impact van een circadiaans verlichtingsontwerp

Impact op cognitief functioneren

Licht kan een impact hebben op alle niveaus van aandacht, al zijn de meest duidelijke gevolgen op korte termijn vooral aangetoond op het niveau van onze basale alertheid (hoe wakker of slaperig we zijn). De geactualiseerde Europese normen voor ergonomische werkplekverlichting spelen in op een ‘nieuwe’ lichtgrootheid: MEDI, een lichtgrootheid die rekening houdt met de productie van melatonine, het slaaphormoon. Dit kwam uitvoerig aan bod op de voorbije inspiratie events van kennisplatform De Derde Long.

Werknemers die worden blootgesteld aan hoge MEDI-waardes in de ochtend voelen zich alerter en kunnen zich beter concentreren, wat hun werkprestaties en productiviteit ten goede komt. Ook kinderen behalen hogere punten op toetsen wanneer zij in de ochtend blootgesteld werden aan hoge MEDI-waardes.

Impact op emotioneel functioneren

Vele studies van onder andere vzw Groen Licht Vlaanderen en KU Leuven hebben aangetoond dat lichttherapie effectief is voor de behandeling van verschillende vormen van depressie (zie HCL gids 2020). Op lange termijn kan de aanpassing van verlichting volgens HCL (Human Centric Lighting)-criteria leiden tot een verbeterde emotionele gemoedstoestand doordat slaap en het circadiaans ritme beter in balans zijn. Aangepaste verlichting heeft een direct opbeurend en activerend effect, zoals opgewekte muziek ons meteen kan opbeuren. Dit kan aanleiding geven tot minder absenteïsme en een sterkere betrokkenheid van werknemers.

Door het volgen van nieuwe inzichten op vlak van gezondheid kunnen we bij Multiline streven naar een wetenschappelijk verantwoorde verlichting.